تاثیر معدن باما بر آلودگی منابع آب، خاک و گیاه به فلزات سنگین

در چند دهه اخیر فلزهای سنگین به عنوان یکی از آلوده کننده های محیط زیست مطرح بوده که باعث اختلال در روند عادی چرخه حیات می شوند. به طور طبیعی غلظت این فلزها در خاک و گیاهان کم و در آبهای طبیعی وجود نداشته یا مقدار ناچیزی دارند. دراثر فعالیتهای بشر از جمله بهره برداری از معادن، استخراج فلزها و فعالیتهای صنعتی می توانند به محیط زیست وارد شده و باعث آلودگی منابع زیست محیطی گردند. معدن باما به عنوان سومین معدن بزرگ سرب و روی کشور در20 کیلومتری جنوب غربی شهرستان اصفهان واقع شده است. بهر برداری از این معدن و وجود عرصه های زراعی و گلخانه ای در مجاورت آن از یک طرف و گسترش منطقه مسکونی در نزدیکی آن (فاصله 5 کیلومتری) از طرف دیگر باعث افزایش نگرانی مردم ازنظر آلودگی منابع غذایی و زیست محیطی شده است. هدف این تحقیق بررسی اثر فعالیت معدن باما بر آلودگی منابع زیست محیطی اطراف آن شامل خاک، آب وگیاهان به فلزهای سنگین می باشد. به این منظور نمونه برداری از دو عمق مختلف خاک و اندام هوایی و ریشه گیاه خاکشیر به عنوان گیاه غالب اطراف معدن تا شعاع پنج کیلومتری، و در سه جهت از منبع آلودگی انجام گرفت. پس از تعیین غلظت کل و قابل جذب فلزهای سرب، روی، کادمیم، نیکل، و مس، تجزیه و تحلیل آماری داده ها و مقایسه آنها با مقادیر استاندارد انجام شد. آلودگی خاکهای اطراف معدن به فلز های سرب، روی و کادمیم کاملا" ملاحظه و مقدار آن تا فاصله 500 متری از معدن زیاد بود ولی آلودگی به مس و نیکل وجود نداشت. تا فاصله 1000 متری مقدار سرب در آستانه سمیت، در حالیکه غلظت روی و کادمیم خاک تا شعاع پنج کیلومتری در محدوده سمیت قرار داشت. در فواصل بعدی غلظت سرب کمتر از حد سمیت ولی فراتر از مقدار نرمال آن بود و آلودگی سطح خاک بیشتر از عمق خاک بود. فعالیت معدن باما همچنین باعث افزایش غلظت سرب، روی و کادمیم در اندام هوایی و ریشه گیاهان نمونه برداری شده از اطراف معدن شده ولی نقش موثری در افزایش فلز نیکل و مس نداشت. آلودگی گیاهان به فلزات سنگین تا فاصله 500 متری از معدن زیاد و تا فاصله 1000 متری متوسط و در بقیه فواصل تقریبا" ناچیز بود. آلودگی خاک و گیاه درسمت غربی معدن به طرف زمینهای زراعی و گلخانه ای به علت نزدیکی به محل آسیاب کردن سنگهای معدنی و نزدیکی به توده های مواد زائد بیشتر از دوجهت دیگر بود. به علت کوهستانی بودن منطقه تاثیر باد غالب در انتشار آلودگی مشاهده نگردید. از منابع آب و گیاهان زراعی موجود در فواصل تعیین شده نیز نمونه برداری انجام و غلظت فلزهای مورد مطالعه در آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که فعالیت معدن تاثیری بر افزایش غلظت عناصر سنگین در اندامهای ریشه و ساقه گیاه گندم اطراف خود از فاصله 1500 متری به بعد ندارد ولی غلظت عناصر سرب، روی و کادمیم در اندام هوایی و ریشه گیاه یونجه تا فاصله 1000 متری تحت تاثیر فعالیت معدن افزایش یافته و در آستانه سمیت قرار دارد. غلظت عناصر سرب و روی در اندام هوایی و ریشه گیاه سیب زمینی تا فاصله 2500 متری تحت تاثیر فعالیت معدن افزایش یافته بود به گونه ای که در فاصله 1000 متری مقدار سرب و روی در آستانه سمیت و تا فاصله2500 متری مقدار سرب فراتر از مقدار نرمال و مقدار روی در آستانه سمیت قرار داشت. مقدار سرب موجود در آب تمامی چاههای نمونه برداری شده به جز دو نمونه فراتر از مقدار مجاز آن در آب های طبیعی بود ولی در محدوده مجاز برای آب آبیاری بود. غلظت روی نمونه های آب به جز دو نمونه کمتر از 10/0 میلی گرم بر لیتر بوده که در حد مجاز آبهای طبیعی و آب آبیاری می باشد. غلظت نیکل موجود در نمونه های آب از صفر تا 20/0 میلی گرم بر لیتر متفاوت بود و تعدادی از آنها دارای غلظتی فراتر از حد مجاز برای آب آشامیدنی بودند. در هیچ کدام از نمونه های آب کادمیم و مس در حد تشخیص دستگاه نبود. در پایان نقشه آلودگی خاکهای اطراف معدن به فلزهای سنگین ترسیم گردید.